برای حضور قلب در نماز باید از راه های زیر استفاده کنید:
1- دقت در انجام مقدمات نماز، مانند وضوی با معنویت، انجام مستحباتی چون اذان، اقامه و...
در کتاب های حدیث آمده است: شخصی از پیامبر(ص) درخواست کرد که راهی به او بنمایاند تا حضور قلب بیشتری در نماز پیدا کند حضرت او را به شاداب گرفتن وضو فرمان دادند. بنابراین وضوی شاداب و با آداب خود در حضور قلب انسان در نماز مؤثر است.
2- گزینش مکان مناسب برای نماز، دوری ازجاهای شلوغ و پر سر و صدا و پرهیز از هر آنچه که موجب انحراف توجه از خداوند شود.
3- گزینش وقت مناسب و تا آن جا که ممکن است اول وقت خواندن نماز.
4- تاحد امکان در مسجد و باجماعت نماز خواندن (به ویژه در جماعاتی که بعد معنوی بیشتری دارد).
5- نماز را با طمأنینه و دقت در مفاهیم و معانی آن خواندن.

6- در حال ایستاده به مهر نگریستن و در رکوع پایین پا و در تشهّد به دامن خود نظر نمودن.
7- تخلیه دل از حب دنیا و امور دنیوی. توضیح: ذهن انسان همواره متوجه چیزی است که به آن عشق می ورزد؛ همانند عاشقی که آنی از فکر معشوق خود بیرون نمی رود. این که ما در نمازهایمان همواره به فکر مسائل دیگر هستیم، به خاطر تعلق شدید نفس به دنیا و حب آن است. اما آن که عاشق حق شد، در هر حال و در هر کاری به یاد خدا خواهد بود به طوری که گویی همیشه در نماز است.
8- توجه به این که مبدأ و منتهای انسان خداوند است وآنچه در این بین است برای امتحان آدمی و ابزاری جهت رشد و کمال اوست.
9- ضبط قوه خیال. توضیح : پرنده لجام گسیخته خیال، چکاوکی است که هر آن بر شاخساری می نشیند. ازاین رو همیشه افکار انسان به این طرف وآن طرف متوجه است و قرار و آرامی ندارد؛ اما اگر آدمی با دقت و هوشیاری در کنترل آن بکوشد، پس از چند صباحی رام و مطیع شده و به هر سو که اراده شود متوجه می گردد. بنابراین انسان باید در نماز ازاول با قاطعیت بنا را بر این بگذارد که تمام توجه خود رابه سوی پروردگار معطوف دارد و هر گاه پرنده خیال از چنگ او گریخت، بلافاصله آن رابه همان جهت برگرداند. اگر چندین مرتبه در ایام متوالی چنین کند، کم کم ذهنش عادت خواهد کرد.
«هنگام نماز» و «هنگامه ارتباط با خدا» قلّه لحظات زندگی ماست. اما باید دانست این لحظات از دیگر ساحات زندگی ما جدا نیست؛ پریشانی در برنامه روزانه و نگرانی نسبت به آینده در کاهش نشاط روحی و به دنبال آن کاستن معنویت نماز مؤثر است.
خاطره ای از علامه طباطبایی( ره)
یکی از شاگردان علامه طباطبایی(ره) از نداشتن خشوع در نماز و عدم حضور قلب رنج می برد به خدمت علامه(ره) رسید و راهکاری خواست. ایشان نخست از پاسخ خودداری کردند، پس از چندبار اصرار به شاگرد خود رو کردند و فرمودند: «شما نمی توانی!» شاگرد گفت: آقا شما بفرمایید حداقل اگر کسی پرسید به او بگویم.
علامه(ره) فرمودند: «فکر در نماز دنباله افکار شبانه روز است. کسی که صبح تا ظهر به یاد خدا نبوده نمی تواند هنگام نماز یاد خدا را استمرار دهد.»
بنابراین توصیه می شود محیط زندگی و خوابگاه را از حالت یکنواختی و خسته کننده بیرون آورید و با یک برنامه ریزی مناسب به کارهای شخصی، درسی و روابط خوب با دیگران بپردازید، و به همه کارهای روزانه خود رنگ خدایی بدهید و پیش خود بگویید: «خدایا من در خوابگاه و کلاس و در طول روز آن چه تو دوست داری انجام می دهم. تو هم قلب مرا از محبت خود پر گردان و نگرانی آینده را از دل من بر گردان. چنین رازگویی و نیازخواهی صادقانه با خدا دریچه ای از نور و عرفان به سوی انسان می گشاید. و تداوم این عهد و پیمان، مشکلات را یکی پس از دیگری برطرف می سازد.
یکی از اولیای خدا توصیه ای در این باره نموده اند که به محضر شما می رسانیم.
در مرحله اول مدتی قبل از شروع نماز حداقل 15 دقیقه به حسابرسی و تخلیه درون بپردازید و به صورت ارادی عوامل پریشانی خاطر را تعدیل بخشید. مثلاً اگر کار ناشایستی انجام داده اید (مثل فریاد زدن بیهوده) از کرده خود اظهار ندامت کنید منظور این است پیش از این که آن چه در باطن شما رسوب کرده و با نماز برانگیخته می شود، با اختیار خود شما مورد ارزشیابی و حسابرسی قرار گیرد و برای موارد مشابه تصمیم معقول بگیرید که رفتار خود را کنترل کنید. پس منظور از این مرحله این است که خود را برای نماز مهیا سازید.
10- توجه به عظمت و هیبت پروردگار؛ روشن است اگر آدمی بداند با چه بزرگی روبه رو است و با چه مهربانی در حال گفت و گوست. با تمام وجود، ذهن و اندیشه او خاضع خواهد گردید. برای این منظور باید در طول مدت نماز، ابتدا همان اذکار و اوراد نماز را در درون حاضر کنید و سپس الفاظ را ادا نمائید. امام خمینی(ره) این عمل را این گونه تشبیه می نمایند که نمازگزار اذکار نماز را به درون خود تلقین کند، مثل این که طفلی در درون او هست و یک یک اذکار را به او عرضه می کند.
در پایان مطالعه پیرامون کیفیت نمازهای اهل بیت(ع) و همچنین مطالعه کتاب هایی همچون «آداب الصلوه» یا «پرواز در ملکوت امام خمینی» و «اسرار الصلوه» مرحوم میرزا جواد آقا ملکی را توصیه می کنیم.
دو کتاب دیگر نیز در این مورد پیشنهاد می کنیم:
1. حضور قلب در نماز، علی اصغر عزیزی تهرانی
2. حضور قلب در نماز، محمد بدیعی